Chừng nào tư duy "Ban-Cho" vẫn còn trong Nhà nước thì doanh nghiệp vẫn ở thân phận thấp cổ bé miệng. Đa số phải “ tranh thủ” để chạy vạy, thậm chí lobby để đạt được công việc của mình, dẫn tới nhóm lợi ích, gây khó khăn cho phát triển doanh nghiệp và cho đất nước.
Ông Phạm Phú Ngọc Trai. Ảnh: T.V.N.
LTS: Trước thềm cuộc gặp Thủ tướng với doanh nghiệp, BizLIVE đăng tải một số ý kiến của các doanh nhân, các nhà nghiên cứu góp ý với Thủ tướng và Chính phủ mới về những việc cần làm ngay nhằm khuyến khích, động viên lực lượng doanh nghiệp, doanh nhân vào công cuộc đổi mới, phát triển và xây dựng một Việt Nam giàu, mạnh và hạnh phúc.
Mở đầu là ý kiến của doanh nhân Phạm Phú Ngọc Trai, Chủ tịch GIBC, Chủ tịch CLB Doanh nghiệp dẫn đầu LBC tại TP. HCM. Kính mời bạn đọc cùng theo dõi.
-----------------
Tôi rất mừng khi biết Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chủ động gặp doanh nghiệp trong tình hình nước sôi lửa bỏng này. Nhà nước, Thủ tướng không thể gặp hàng ngày với doanh nghiệp để giải quyết những kêu ca, thắc mắc. Muốn thay đổi phải thay đổi từ hệ thống, về ý thức công chức và ý thức công dân của doanh nghiệp. Về phía Nhà nước, để nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp trong thời kỳ hội nhập, thời gian qua đã có rất nhiều chính sách đề ra để tích cực cải cách thể chế, tuy nhiên, sự vô cảm của bộ máy hành chính đã hằn sâu vào tâm lý công chức và doanh nghiệp, chưa thấy có sự chuyển biến lớn , kể cả khu vực tư nhân.
Theo tôi, nguyên nhân của mọi nguyên nhân chính là tư duy “ Ban- Cho” nặng nề.
Tư duy “ Ban- Cho” thể hiện sự không bình đẳng trong quan hệ giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Các quan chức chính phủ tìm tới doanh nghiệp bao giờ người ta cũng nghĩ rằng để tạo điều kiện, giúp đỡ, quan tâm, chứ không nghĩ rằng đó chính là trách nhiệm của mình, để doanh nghiệp làm ăn tốt, đóng thuế cho ngân sách.
Các vị Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng phải coi doanh nghiệp là một mặt trận của đất nước, đặt trách nhiệm với doanh nghiệp lên hàng đầu, thì mới có được sự đối thoại thẳng thắn, công bằng, trên tinh thần trách nhiệm đối với doanh nghiệp.
Ví dụ ngay trong nhưng đơn từ của doanh nghiệp gửi lên chính phủ trình bày những khó khăn, kêu oan hay góp ý chính sách cũng ghi “Đơn xin…”, chứ ít ai dám ghi “Kiến nghị…”.
Tư duy “Ban-Cho” với các cán bộ ngành lớn lắm, không bao giờ họ có ý thức xuống doanh nghiệp để giải quyết các khó khăn của doanh nghiệp như là thực hiện công việc theo trách nhiệm được trả lương của mình. Chừng nào tư duy này vẫn còn trong Nhà nước thì doanh nghiệp vẫn ở thân phận thấp cổ bé miệng. Đa số phải “ tranh thủ” để chạy vạy, thậm chí lobby để đạt được công việc của mình, dẫn tới nhóm lợi ích, gây khó khăn cho phát triển doanh nghiệp và cho đất nước. Tôi đã từng chứng kiến biết bao nhiêu hình ảnh “Ban-Cho” trong kinh tế, kể cả giáo dục, y tế...
“Phi thương bất phú”, kinh doanh là vì lợi nhuận, nhưng lợi nhuận ấy phải được tuân thủ đúng pháp luật, đừng để chạy theo lợi nhuận mà trở thành công cụ cho quan liêu, bao cấp.
Tư duy “Ban- Cho” là phải tranh thủ, từ đó nảy sinh tiêu cực, còn ông Nhà nước giải quyết là ban ơn. Đăng ký gặp một người lãnh đạo thì phải lobby thư ký mới được xếp vào lịch… Tất cả làm cho doanh nghiệp thấy vô cùng mệt mỏi, phát sinh tiêu cực. Thành công của doanh nghiệp dựa vào “mối quan hệ” nhiều hơn dựa vào năng lực doanh nghiệp, tất cả đều quy về hệ tư duy “Ban-Cho” đã ngấm sâu vào đầu óc quan chức một thời gian quá dài chưa gột rửa được. Thậm chí việc tranh thủ này trở thành chuyện bình thường. Nhưng nếu ngồi nhìn lại, thì chúng ta sẽ thấy nó không bình thường chút nào. Dẫu ai cũng biết rằng các lãnh đạo cấp cao bận lắm, nhưng chúng ta nếu không sửa lối tư duy này thì còn lâu chúng ta mới nói được đến những chữ bình đẳng, minh bạch.
Chúng ta cũng phải nhìn nhận rằng, Nhà nước trả lương cho người công chức để họ làm tròn trách nhiệm của mình. Một ví dụ nhỏ là Đồng Tháp là tỉnh không giàu, nhưng năng lực cạnh tranh lại cao phần lớn nhờ người dẫn đầu đã xóa bỏ được tư duy “Ban- Cho”, và gắn bó công việc của mình với công việc của doanh nghiệp, nhờ tinh thần nhạy bén với kinh doanh và thói quen chịu lắng nghe doanh nghiệp. Nhưng người như Lê Minh Hoan, Bí thư Đồng Tháp còn ít lắm. Thậm chí có người còn bảo "Các anh (doanh nghiệp) phải tranh thủ sự hỗ trợ của địa phương. Một doanh nghiệp nào có sự kiện đều phải tranh thủ mới có thể mời quan chức tới tham dự...".
Về phía doanh nghiệp, công tâm mà nói, doanh nghiệp đừng đồ thừa cho Nhà nước vì thiếu thông tin. Theo thống kê của một tổ chức uy tín, hơn 60% doanh nghiệp không biết hoặc không quan tâm về TPP! Chúng ta chết vì thiếu hiểu biết, không chịu cố gắng, đó là lỗi của mình, đừng đổ thừa. Doanh nghiệp phải coi trách nhiệm xã hội, trách nhiệm công dân là con đường duy nhất để phát triển bền vững. Tư duy chấp nhận đi ngắn, thậm chí tiêu cực, tranh thủ hoài đã thành thói quen sẽ làm hư hỏng hết môi trường kinh doanh. Trách nhiệm xã hội không phải là từ thiện. Làm ăn mà chỉ tranh thủ phần mình, không gắn bó gì với cộng đồng cả thì khi gặp khó khăn ai chia sẻ với mình? Thậm chí khi đối diện với tiêu cực tinh thần đấu tranh còn kém lắm, nhiều doanh nghiệp chấp nhận... bôi trơn cho xong, thiếu dũng cảm. Việc này cứ xảy ra hoài khiến quan chức lại càng có quyền hạch hỏi doanh nghiệp. Cần phải biết rằng có người quan liêu thì lại có người phục vụ sự quan liêu đó.
Vai trò công dân của doanh nghiệp cũng còn ít quá, làm ăn tại địa phương nào muốn phát triển bền vững, doanh nghiệp phải có trách nhiệm với địa phương đó. Khi đồng ruộng của người dân bị nhiễm mặn mình đến giúp họ thì đâu phải là ban cho, mà là trách nhiệm. Ngay cả những doanh nghiệp FDI cũng vậy, phải ý thức đừng làm ô nhiễm môi trường, đừng làm tổn hại đến cộng đồng nơi mình kinh doanh.
Nếu doanh nghiệp không chống lại tệ bôi trơn, không cùng ngồi lại với nhau để quyết liệt chống việc bôi trơn này thì môi trường kinh doanh sẽ ngày càng tệ đi. Phải cùng nhau để tạo một tiếng nói, để không bị chết riêng lẻ. Hơn lúc nào hết, doanh nghiệp phải đấu tranh để thay đổi tư duy “Ban-Cho”. Phải yêu cầu Nhà nước, quan chức, chính quyền phục vụ mình để làm ăn tốt hơn, đóng thuế tốt hơn. Đừng khúm núm, đi đường tắt hoài thì sự công bằng sẽ không còn nữa.
Thay đổi tư duy “Ban- Cho” phải là nỗ lực từ cả hai phía. Nếu doanh nghiệp không có trách nhiệm với xã hội, mà chỉ có trách nhiệm với mấy ông quan chức thì làm sao thúc đẩy xã hội tiến lên? Doanh nghiệp phải đòi hỏi trách nhiệm dân chủ, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Một việc làm sai trái mà mình tiếp tay thì sẽ ảnh hưởng đến xung quanh.
Trách nhiệm xã hội là phải gìn giữ môi trường, không thễ dựa vào mối quan hệ để tạo nên sự bất bình đẳng. Và ngược lại, vai trò công dân doanh nghiệp càng lớn thì càng phải được Nhà nước hỗ trợ. Chúng ta chỉ có nhóm lợi ích, nhưng không có nhóm lợi ích quốc gia. Khi vai trò công dân doanh nghiệp tăng lên, một số doanh nghiệp gắn bó, trao đổi với nhau mới cùng khá lên được. Doanh nghiệp cần nâng cao năng lực của mình lên bằng cách liên kết với nhau thành một cộng đồng, cùng liên kết với chính phủ để tạo thành một sức mạnh kinh tế cho quốc gia.
Khi ngày càng có nhiều nhóm doanh nghiệp mạnh có vai trò công dân doanh nghiệp, đóng góp vào những chính sách Nhà nước, tạo môi trường đầu tư tốt hơn, giúp nhà nước có điều kiện cải thiện đời sống nhân dân, thì điều này sẽ tốt đẹp biết bao!
Tôi rất chờ đón cuộc đối thoại của Thủ tướng với doanh nghiệp lần này. Tuy nhiên những ghi nhận về đóng góp của doanh nghiệp chỉ có thể được thực thi một cách hiệu quả khi chính phủ và các công chức trong bộ máy Nhà nước quyết liệt thay đổi tận gốc tư duy “Ban- Cho”.
KIM YẾN